20 lat w Grzechu

Zakładałem tego bloga z zamiarem pisania o strzelankach pierwszoosobowych - z naciskiem na drugą połowę lat 90-tych, kiedy to Id Software było królem, 3D Realms śmiało poczynało sobie ze swoim Księciem, Unreal przesuwał granice rzeczywistości, jakieś tam Valve nagle zadziwiło wszystkich jakimś tam Half-Life'em (o czym niebawem ;)), a w czasopismach co jakiś czas pojawiały się niusy na temat mających wyjść lada chwila, totalnie rewolucyjnych gier takich jak Daikatana, Duke Nukem Forever czy Prey. Piękny okres gamingu, kiedy trawa była bardziej zielona, a słońce bardziej słoneczne...

Każdy, kto posiadał wówczas peceta, wie już, o czym będzie ten post. Bo chociaż Sin niby zaginął w mroku dziejów, to jednak dla tej konkretnej grupki graczy był on symbolem epoki.

Przesadziłem? No może tak. "Symbol" to dużo powiedziane w przypadku gry, która została wydana w pośpiechu - byle tylko zdążyć przed debiutanckim (dla Valve) Half-Life'em. A jednak, jeśli ktoś pamięta, pierwszoosobowe, pecetowe granie drugiej połowy lat 90-tych, to Sin (czy SiN) jest tak charakterystycznym dzieckiem tych czasów, że bardziej się chyba nie da.

Zacznijmy może od twórców.

W sierpniu 1996 grupka dezajnerów stworzyła w Dallas studio Hipnotic. Jakby ktoś nie wiedział, Dallas w tamtym czasie było stolicą pierwszoosobowych strzelanek. To tutaj mieściły (i w sumie wciąż mieszczą) się siedziby Id Software oraz 3D Realms (oraz paru mniej znanych, jak chociażby Rogue - twórcy American McGee's Alice) i to tutaj ciągnęły najbardziej twórcze umysły okresu.

Wśród założycieli Hipnotic byli chociażby Richard "Levelord" Gray (o którym nieco pisałem przy okazji rocznicowej edycji Duke Nukem 3D) oraz Tom Mustain (projektant poziomów m.in. Final Doom, czy wydanego 20 lat później, nowego Dooma). Można powiedzieć, że to była śmietanka, posiadająca wiedzę, umiejętności, znajomości i narzędzia do tworzenia strzelanek pierwszoosobowych z wysokiej półki.

Pierwszym strzałem był pakiet dodatkowych poziomów do pierwszego Quake'a - Scourge of Armagon wyszło pod koniec lutego 1997 i z miejsca pokazało, jak mapki do pierwszego, w pełni trójwymiarowego dzieła Id Software mogły (i być może powinny) wyglądać od razu.

Pamiętacie to narzekanie na pierwszego Quake'a (według mnie, nie całkiem uzasadnione), że jego tryb kampanii nie umywa się do Duke Nuke Nukem 3D? Faktem jest, że twórcy DN3D bardzo twórczo wykorzystali silnik build (technologię 2.5D - nieco tylko bardziej rozwiniętą niż tą z pierwszego Dooma) do stworzenia różnorodnych, ciekawych poziomów dla pojedynczego gracza. No więc weźmy twórców tych poziomów i dajmy im w pełni trójwymiarowy silnik Quake'a.

Scourge of Armagon było po prostu zajebiste. Sposób wykorzystania wszelkich cech (zarówno tych świadomie zaprojektowanych przez Johna Carmacka, jak i bugów) silnika pierwszego Quake'a miejscami wykazywały ślady geniuszu. Do tego sposób, w jaki kolejne poziomy były ułożone znajdywał się poziom (hłe hłe) wyżej niż wersja podstawowa Quake'a. Otóż podobnie jak w DN3D, wyraźnie widoczny był tutaj ciąg przyczynowo - skutkowy i nawet bez czytania ścian tekstu opowiadających historię, gracz wiedział kiedy z futurystycznej bazy przenosił się portalem do wymiarów rządzonych przez przedwieczne zło...

Jakość mission paka broniła się sama, więc Hipnotic znalazło wsparcie Activision, co zaowocowało dostępem do najnowszych technologii Id Software (które wówczas również znajdowało się w stajni Activision).

Swego czasu pisałem na temat piekła produkcyjnego, przez jakie przeszła Daikatana. Porównania do Sina cisną się same - mówimy ludziach z tego samego kręgu (Dallas), tym samym okresie (lata 1997-1998) i tej samej technologii (obie gry zaczęto robić na silniku pierwszego Quake, po czym zrobiono przesiadkę na Quake 2). Różnica była taka, że o ile dowodzone przez Johna Romero Ion Storm było zlepkiem przypadkowych pasjonatów, bez większego doświadczenia w branży, o tyle Hipnotic (w czerwcu 1997 przemianowane na Ritual) było wspólnym przedsięwzięciem (bardziej lub mniej doświadczonych) weteranów.

Programista, Scott Alden, wspomniał kiedyś o "plemiennych" stosunkach, jakie panowały wewnątrz studia. Pomimo, że poszczególni ludzie posiadali pewne doświadczenie na swoim poletku, to nie było wówczas jeszcze wytartych schematów procesu produkcyjnego strzelanek 3d, a proces decyzyjny przebiegał bardziej "horyzontalnie" niż w typowych korpo-biurach. Każdy, niezależnie od pozycji i stażu wrzucał swoje pomysły, i jeśli te nie odstawały za bardzo, to zostawały w kodzie gry. Wstępne założenia były takie, aby czyny gracza we wcześniejszych poziomach miały przełożenie na poziomy późniejsze. A to wysadzona część budynku, owocowała zniszczeniami w kolejnym poziomie, a to w zależności od sposobu ukończenia poziomu, gracz zaczynał w innym miejscu na kolejnej mapie itd. Do tego doszła możliwość zniszczenia niemal każdego obiektu 3d na mapie. Ogółem chodziło o to, aby stworzyć produkcję, w której interakcja gracza w świat gry wystrzeliła generację wyżej niż to, co oferował Duke Nukem (o Quake'u nawet nie wspominając).

Do grudnia 1997 projekty wszystkich poziomów były wstępnie ukończone i z części projektowej (na silniku Quake 1), produkcja przeszła w fazę wykonawczą (już na silniku Quake 2). Podobnie jak w przypadku Daikatany, zakładano, że przesiadka na nowy silnik potrwa parę miesięcy i produkcja wyjdzie na wiosnę 1998.

Jak dobrze wiemy, w przypadku Daikatany do tych paru miesięcy doszły kolejne dwa lata (Daikatana ostatecznie wyszła w kwietniu 2000). W przypadku Sina sprawy również nie poszły aż tak gładko, jak się spodziewano, jednak nie tak topornie, jak miało to miejsce w Ion Storm. Biorąc pod uwagę goniące terminy, pracownicy Ritual stosunkowo sprawnie przenosili na silnik Quake 2 to, co mieli wcześniej zaprojektowane na silniku Quake 1, wraz ze zmianami, które możliwe były na nowszej technologi (kolorowe oświetlenie, przezroczystości itd.) oraz dodawaniem całej masy autorskich patentów (a więc np. zupełnie nowym systemem animacji czy sztucznej inteligencji).

Nie było produkcyjnych dramatów, ale niestety (dla graczy - stety), na wiosnę 1998 pojawił się Unreal, a w kolejnych miesiącach coraz bardziej czuć było świeży oddech nadchodzącego, rewolucyjnego Half-Life. Activision poganiał, bo Sin miał wyjść nie tylko przed świętami, ale nawet przed premierą produkcji od Valve. Jednocześnie ambitne głowy w Ritual do samego końca dodawały do swojego dziecka kolejne skrypty (umożliwiające m.in. włamanie na czyjeś konta na poziomie rozgrywającym się w banku) oraz wszelkie detale na kolejnych mapach, aby wycisnąć z silnika Quake'a 2 i akceleratorów graficznych jak najwięcej.

Wystarczyło porównać demo z sierpnia 1998 do tego samego poziomu w wersji końcowej, aby gołym okiem zauważyć zmiany, jakie zaimplementowano w ciągu ostatnich paru miesięcy - mówimy chociażby o zupełnej wymianie lwiej części tekstur i dodaniu skryptów umożliwiających m.in. hakowanie komputerów (z systemem operacyjnym wzorowanym na DOSie).

Gonienie terminów odciskało się na zespole. Rotacja młodszych pracowników była spora, a każdy dorzucał coś od siebie co skutkowało całą masą szczególików, patentów i dupereli, które trzeba było spiąć w całość przed premierą wyznaczoną na 4 listopada 1998. No i cóż... nie całkiem się to udało.

Sin w wersji 1.00 był najbardziej niedorobioną premierą jesieni - a mówimy o tym samym okresie, w którym wyszedł Blood 2. Były zawiechy, były glicze i bugi, no i to legendarne, liczone w dłuuugich minutach wgrywanie kolejnych poziomów czy chociażby sejwów. Natychmiast wydano patcha 1.01, jednak ważył on ponad 30 mega, a że wówczas internety działały inaczej niż obecnie (w sensie, że w większości przez starożytne łącza telefoniczne), to zamiast fali pozytywnego hajpu w środowisku graczy rozszedł się niesmak.

Doszło do tego, że Activision podjął się wysłania każdemu chętnemu płytki z pierwszym patchem - który uznano za tak niezbędny, iż dopiero po jego zainstalowaniu możliwe było kolejne łatanie gry. Dopiero w lutym wyszła wersja 1.03, którą można było uznać za w miarę ukończoną (a przynajmniej na tyle, aby stanowiła podstawę dla oficjalnego mission paka - o którym później).

Nic dziwnego, że wypucowany i wypolerowany Half-Life zgniótł konkurencję.

No dobra, co było zaraz po premierze, to było zaraz po premierze. Po kilku(nastu) patchach można było już zasiąść do Sina - takiego, jaki powinien zostać zapamiętany (a więc dobrze). Teraz, po 20 latach, dzieło Ritual to idealny wehikuł, przenoszący nas w czasie do różowych lat 90-tych (a właściwie do drugiej połowy tychże). W tamtym okresie widać było w gatunku pierwszoosobowo-strzelańskim podział na gry mroczno-ponure (a więc te od Id Software i może jeszcze pierwszy Unreal) oraz prześmiewczo-radosne (a więc te zrobione na silniku Build).

Sin był syntezą jednych i drugich. Z jednej strony porządne zaplecze technologiczne, a z drugiej protagonista rzucający suchary jak Duke Nukem czy Lo Wang (zresztą poza protagonistą mieliśmy jeszcze jego, komentującego przez radio, pomocnika zwącego się JC).

Podobnie jak gry oparte na Buildzie, gra starała się odwzorowywać realnie istniejący świat (miasto, biura, magazyny itd.), jednak robiła to z mocą dużo bardziej namacalnego, zasilanego akceleracją graficzną, pełnego 3d.

Sin był również najbardziej "niegrzeczną" grą na rynku. Dowcipy (zarówno rzucane przez głównego bohatera, jak i easter eggi obficie występujące na kolejnych poziomach) były bardziej dosadne niż w Diuku, zdarzały się przekleństwa wagi średniej (było to jeszcze przed upowszechnieniem się grach wysokobudżetowych "fucków"), a miejscami nawet coś zahaczającego o goliznę (chociaż w sumie gołe cycki były już w DN3D). Powiem szczerze, że nie przypominam sobie w jakiejkolwiek grze bardziej przerysowanej seksbomby niż Elexis Sinclaire - głównej złej Sina (rozumiecie: SINclaire). Nie chodzi tylko o jej wielkie, kanciaste cyce, ale "przeseksualizowaną" osobowość - niektóre tekstury (obrazów, plakatów itd.) z prywatnej kwatery antagonistki zostały nawet ocenzurowane w steamowej wersji Sina, bo ktoś uznał, że nie przystają w XXI wieku (wersja z GOGa na szczęście została po staremu).

Poza tym twórcy co chwila puszczali oczka do graczy obeznanych z ówczesnym rynkiem fpsów. A to John R Blade (wspomniany protagonista) puścił do zabijanego przeciwnika tekst typu "I'm gonna make you my bitch" (przytyk do niesławnej reklamy Daikatany), a to przy zaworze hydraulicznym napisano wielkimi literami "don't play with valve" (no bo studio Valve robiło Half-Life'a), a to pod wodą można znaleźć było ryby wzorowane na Dopefish (jednego z przeciwników z Commander Keen - platformówki zrobionej przez Id Software)... Było tego dużo i teraz growi historycy mają kolejne warstwy ciekawostek do odgrzebywania.

Co zaś się gejmpleja tyczy, to Sin na tle pozostałych fpsów wyraźnie wybijał się w kilku aspektach. Poza wspomnianą wcześniej, mocno rozbudowaną interakcją, od razu rzucał się w oczy system różnych stref trafień. Podobnie jak w Quake 2, na ciałach przeciwników (i w sumie wszystkich postaci) pojawiały się tekstury obrażeń (krwi, ran, a nawet zniszczonych ubrań), jednak tym razem nie tylko zachowania (co w sumie miało również miało swoje początki w podrygach trafionych przeciwników w Q2), ale stopień obrażeń był różny w zależności od miejsca trafienia. Podstawowych przeciwników "ludzkich" (w sensie, że nie opancerzonych ani mutantów/cyborgów - bo takich w grze było na pęczki w późniejszych etapach) można było zastrzelić jednym headszotem. Można też było odstrzelić komuś broń z ręki, albo generalnie znęcać się jak jakiś zwyrol. Do czasu pierwszego Soldier of Fortune (które wyszło pod koniec marca 2000 roku) nie było w fpsach nic bardziej złożonego i realistycznego.

Co prawda ten system trafień był bronią obosieczną i sterowani przez komputer snajperzy też mogli ustrzelić gracza pojedynczym headszotem (co w paru miejscach było mocno irytujące jeśli nie lubi się rozgrywek w stylu "obczajanie każdego milimetra alei snajperów"), ale cóż - bez bólu nie ma postępu.

Ciekawe, że zastosowanie realistycznego podejścia do wymiany ognia i obrażeń nie przeszkodziło twórcom we władowaniu do gry całej masy przegiętych typów broni i przeciwników (jak z co bardziej radosnych strzelanek). Obok pistoletów maszynowych, strzelb i realistycznej snajperki były więc jakieś laserki i inne bronie energetyczne.

O ile gra zaczynała się od strzelania do bandytów napadających na bank, tak kończyła się walką na rakiety z kilkumetrowym, zmutowanym, cybernetycznym bossem, którego nie powstydziłyby się największe klasyki epoki. I to było i jest zajebiste - można powiedzieć, że gdyby Duke Nukem Forever wyszedł wedle pierwotnych planów (a więc gdzieś na przełomie lat 1998/99 i na silniku Quake'a) to mielibyśmy biedniejszą, bardziej prymitywną i mniej ambitną wersję Sina właśnie.

Twórcy z Ritual chcieli urozmaicić rozgrywkę całą masą dodatkowych patentów, które w ówczesnych grach nie zdarzały się zbyt często (i jeśli już, to raczej w mission packach - bardziej nastawionych na gameplayowe eksperymenty). Tak więc czasami gra wymagała skradania, eliminację kolejnych przeciwników snajperką, ścigania się na quadach, wspomnianego używania komputerów... No i część z tego się udała, a część nie do końca i ostatecznie mamy taką bardzo interesującą, ale nierówną jazdę. Jednak w związku z tym, że jest to jazda z pewnej epoki, to staje się jeszcze bardziej interesująca.

Czaicie?

No chodzi o to, żeby minusy nie zasłoniły nam plusów. Sina należy znać, niezależnie czy w latach 90-tych przynależało się do frakcji Księcia, czy Wstrząsu. Jeśli zaś ktoś jest za młody aby pamiętać późne lata 90-te, to w przypadku dzieła Ritual ma tą epokę podaną w mocno skoncentrowanej postaci.

I jeszcze taka sprawa, że jakby ktoś teraz chciał kupić Sina, to polecam raczej wersję z GOG, niż ze Steama. Po pierwsze nie ma ona ocenzurowanych tekstur (i już nawet nie chodzi o to, czy ktoś chce zobaczyć dwa piksele cycka czy nie, ale generalnie o zasadę), a po drugie dołączony do niej jest mission pack zatytułowany Wages of Sin.

W przypadku tegoż należy wspomnieć, iż nawet zachłyśnięci Half-Lifem recenzenci, w roku 1999 (mission pack wyszedł w lutym) zachwycali się nim jeden przez drugiego. Generalnie było to po prostu więcej Sina - z nowymi rodzajami przeciwników, nowymi rodzajami broni i miejscami przegiętym stopniem trudności (zwłaszcza pod koniec), ale to wystarczyło, aby produkcję nie przesłoniętą bugami (i premierą innej, bardziej znaczącej gry) można było ocenić bardzo wysoko.

Studio tworzące Wages of Sin, nazywało się 2015 i należy o nim pamiętać, gdyż to ono zrobiło później kultowe Medal of Honor: Allied Assault, po wydaniu którego główni projektanci odeszli i stworzyli Infinity Ward (czyli studio tworzące pierwsze Call of Duty, a parę lat później Modern Warfare). Nawet i z tegoż powodu growi historycy powinni Sina łykać w całości... i tutaj jego historia się jeszcze nie kończy...

Po nie całkiem udanej premierze Sina w roku 1998, Activision nie paliło się do wydawania sequela. Jakoż jednak, że prawa zostały przy deweloperach, a tytuł obrastał jakimśtam kultem (w roku 2000 powstało nawet oficjalne, godzinne anime) to Ritual niezależnie robiło projekty kolejnych przygód Johna R Blade'a oraz Elexis Sinclaire. Pomimo stosunkowego natłoku pracy w ówczesnym czasie (niezależne studio tworzyło, bądź współtworzyło kilka innych gier - należy wspomnieć chociażby o kultowym Heavy Metal: F.A.K.K. 2 oraz drugiej części Star Trek: Elite Force - równie dobrej jak jedynka zrobiona przez Raven), w sierpniu 2003 ukończono demo dla wydawców.

O tymże demie nie wiadomo właściwie nic, poza tym, że zawierało dwa poziomy, a pełna gra miała nosić tytuł "Sin 2". Do tej pory twórcy nie ujawnili nawet, na jakim silniku to działało - biorąc pod uwagę mocne wówczas powiązania z technologią od Id Software (Ritual nawet wyprodukował i sprzedawał na licencji zestaw narzędzi programistycznych dla silnika Quake'a 3 pod nazwą UberTools), mogła to być modyfikacja Id Tech 3, chociaż nie można wykluczyć wczesnej wersji Source Engine od Valve (o czym później).

Niestety, pomimo starań ludzi z Ritual, żaden wydawca nie pokwapił się wydzielić "kilku milionów dolarów" (taki, według anonimowego pracownika studia, miał być wstępny budżet Sina 2). W grudniu 2003 do internetów wypuszczono jedynie dwa screenshoty, pokazujące modele Johna Blade'a i cycatej Elexis, i sprawa sequela przycichła na parę lat.

W międzyczasie rynek gier się zmieniał, a dowództwo Ritual przeliczyło zamiary na siły.

Zamiast zrobić jedną, dużą grę, sequel Sina postanowiono wydawać w mniejszych kawałkach. Docelowo miało być dziewięć, kilkugodzinnych gier, wydawanych w odstępach sześciu miesięcy i sprzedawanych po dwadzieścia dolarów od sztuki za pomocą Steama (chociaż epizodu pierwszy wydano także fizycznie). W ten sposób Ritual mogłoby finansować kolejne epizody ze sprzedaży poprzednich, a fani mogliby na bieżąco wpływać na rozwój opowiadanej historii. Co się mogło nie udać?

Teraz już wiadomo, że w sumie wiele. W pół roku po premierze (która nastąpiła 10 maja 2006 roku - i ponownie, jak w przypadku oryginalnego Sina, została przesłonięta wydaniem trzy tygodnie później Half-Life 2: Episode One) Ritual sprzedało 150 tysięcy sztuk Sin Episodes: Emergence. Ponoć koszty produkcji się zwróciły, ale funduszy na produkcję drugiego epizodu już zabrakło. Na początku 2007 roku Ritual zostało sprzedane MumboJumbo - producentowi i wydawcy popierdółkowatych, mobilnych gówien, Przez pewien czas tliła się jeszcze nadzieja, że może Ritual zrobi jeszcze jakąś "prawdziwą" grę (może nawet Sina...), ale kolejni pracownicy zaczęli odchodzić spod korporacyjnego pręgierza.

Po kilku latach sam Richard "Levelord" Gray postanowił rzucić wszystko w piździec i wyjechać do Rosji. Ritual niby jeszcze istnieje, jako wewnętrzne studio MumboJumbo, ale dla fanów strzelanek praktycznie umarło.

No cóż. Pozostał nam oryginalny Sin oraz dobry mission pack. Jeśli jednak ktoś nie ma odwagi na zrobienie nura w świat kanciastej (dwudziestowiecznej) grafiki i miejscami topornej mechaniki, to w pierwszej kolejności powinien sprawdzić krótkie i zwięzłe Sin Episodes: Emergence - gdzie klimat futurystycznego miasta przeniesiono na silnik Source (w sumie można nazwać przewrotnością losu fakt, że Source i Steam od Valve umożliwiły stworzenie i wydanie sequela dla gry, która pierwotnie miała być największą konkurencją dla Half-Life'a). Dzięki temu oprawa nie zestarzała się za bardzo (mówimy o czymś na poziomie Half-Life 2), a rozgrywka łączy Sinowe patenty z bardzo solidną fizyką.

I tylko smutno się robi, gdy po paru godzinach zasadzania bandziorom headszotów dochodzimy do końcowego cliffhangera i zapowiedzi epizodu drugiego.

Zapowiedzi czegoś, czego nigdy nie zobaczymy.

Wszystkie screenshoty w tym poście pochodzą z wczesnych wersji Sina (niektórych jeszcze na silniku Quake'a 1 - można poznać po kwadratowych teksturach i braku kolorowego oświetlenia). Część z tego zmieniła się mocno do premiery.

Silnik Quake 1/2 miał problem z wyświetlaniem dużych, otwartych przestrzeni (związane to było z drzewkami bsp - o czym chyba pisałem w postach poświęconych Quake'om). Ritual nie przeskoczyło tego problemu, ale ich mapy wykorzystywały absolutne granice możliwości technologii Johna Carmacka.

Ostatecznie bank z pierwszej misji wyłożono całą masą czarnego marmuru.

Gdyby Duke Nukem Forever wyszło według pierwotnych planów, to pewnie wyglądałoby całkiem podobnie.

Co ciekawe, podwodne poziomy Sina nie były najgorsze.

JC spełniał w Sinie rolę z grubsza taką samą, jaką w Halo spełnia Cortana - 3 lata przed Halo.

Sin oczywiście posiadał kompetytywnego multiplayera. Niektóre z przygotowanych aren były naprawdę ciekawe (zmieniona grawitacja itd), jednak to była nisza niszy - bez startu do np. Quake 2, a, że w ciągu roku od wydania Sina wyszły kolejno Counter Strike, Unreal Tournament i Quake 3, to ten, tego...

A'propos porówniań do dzieła 3D Realms - rakietnica z Sina wyglądała jak żywcem wyjęta z wczesnych screenów DNF...

...za to w wydanym w 2011 roku DNF'ie widać było wyraźne wypływy Sina.

A za dwa tygodnie dwudziestolecie obchodzi Half-Life. Chyba już najwyższy czas zmierzyć się z tematem jednego najbardziej wpływowych fpsów w historii.